Jezik in slovstvo

Kodni sistem
Slovenska književnost
Avtorji
Uredništvo <-> bralci

Jezik in slovstvo
Povzetki

Tone Pretnar

Fran Miklošič kot prevajalec poljske poezije
Fran Miklošič as the Translator of Polish Poetry
Fran Miklošič jako tłumacz poezji polskiej

Slovenski sinopsis
English synopsis
Streszczenie

Slovenski sinopsis

English synopsis

Miklošič's translations from Polish poetry fall into two periods: the thirties of the 19^th century, when he actively participated in the Slovene Romantic movement in Graz by translating, along with Byron and Karamzin, also Mickiewicz. Thus he enriched Slovene translation literature with atypical sonnet consisting of eleven-thirteen lines of verse. The second period, which can be placed in the fifties, is characterized by the translations of two (Kochanowski and Karpiński) short verse texts, whereby he explicitly helped to complement the extant Slovene manuals of literature, such as was for example the reading book for the first year of grammar-school: that is why the translated text is reminiscent of Slovene verse practices or is at times transformed into prose.

Streszczenie

Zainteresowanie Frana Miklošiča poezją polską i wynikające z niego próby translatorskie mają charakter podwójny: programowo-romantyczny (przejawiajacy się w latach trzydziestych minonego stulecia w kręgu słoweńskich romantyków styryjskich) i oświatowo dydaktyczny (obejmujăcy okres lat pięćdzuiesiătych, kiedy uczony przygotowywał czytanki dla słoweńskich klas gimnazjalnych); podwójne să również zamiar i siła oddziaływania przekładu artystycznego oraz jego kaztałt językowy i formalny.

Aspiracjom romantycznym kręgu styryjskiego sprzyjały europejskie utwory współczesne, wyrastajăce z niepokoju twórczego wypowiadajăcego siă podmiotu lirycznego i mieszczăce się w ramach przynajmniej jednego z ówczesnych europejskich nurtów artystycznych: tymi aspiracjami najprawdopodobniej uzasadniony jest Miklošičowski wybór translatorski pierwszego z Sonetow krymskich Adama Mickiewicza; tłumaczenie zachowuje rozkład rymów w obu częściach kompozycji sonetowej, eksponujăc przy tym zdeterminowane przez rym a egzotyczne wyznaczniki przestrzenne świata przedstawionego oraz wywołane przez rym c relacje przebiegajăce pomiędzy podmiotem lirycznym a budowanym przezeń światem zjawisk. Od oryginału odbiega wybór sonetowego wzorca wersyfikacyjnego: klasyczny trzynastozgłośkowiec polski (7 + 6) zastępuje Miklošič dwoma ekwiwalentami: trzynastozgłoskowcem jambicznym bezśredniówkowym (obcym romantycznemu sonetowi słoweńskiemu) i również bezśredniówkowym jedenastozgłoskowcem jambicznym (typowym rozmiarem sonetowym w romantyzmie słoweńskim), utrzymujăc w ten sposób nietypowă wówczas pod wzglădem wersyfikacyjnym postać sonetu słowenskiego.

Celom oświatowo-dydaktycznym czytanek szkolnych sprzyjały natomiast krótsze utwory wierszowane o przejrzystej budowie fabularnej i wyrazistej puencie, np. bajki, fraszki ipd. Spośród polskich utworów tego typu wybrał Miklošič fraszke Kochanowskiego Na lipę i Karpińskiego Bajkę z francuskiego, przy czym w tłumaczeniu pierwszym aktualizował normy i zwyczaje słoweńskiego wierszowania ludowego (atonizacja ostatniej pozycji metrycznie mocnej w rozmiarach rosnăcych, róznoakcentowy rym męski), w drugim zaś wiersz zastăpił proză. Zabieg ostatni w twórczości translatorskiej Miklošiča nie jest zdaniem tłumacza przekladem artystycznym sensu stricto, lecz tylko przekazem tematu oryginalu. Ta stratyfikacja translatorska, zainicjowana przez Miklošiča, obecna jest w praktyce tłumaczeniowej jego uczniów i następców, poczăwszy od Matiji Valjavca.